Γεννημένος το 1954 στη Σμύρνη, ο Baskin Oran είναι από τους πλέον αρμόδιους σε θέματα πολιτικής στην Τουρκία. Δεν είναι μόνο οι σπουδές του στις Πολιτικές Επιστήμες, σε συνδυασμό με τη μετέπειτα ακαδημαϊκή του καριέρα στον εν λόγω κλάδο, που οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα, αλλά και ο πάντοτε στοχευμένος δημόσιος λόγος που αρθρώνει. Οι απαντήσεις του, μεστές νοήματος και κενές άσκοπου εντυπωσιασμού, αποστρέφονται την επιφανειακή ανάλυση των πραγμάτων. Αντιθέτως, διεισδύουν με τόλμη στον πυρήνα του προβληματισμού.
Της Ευθυμίας Γιώσα
Τι είδους πολιτικές εξελίξεις θα πυροδοτήσει μια πιθανή εκλογή του κυρίου Ερντογάν στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας;
Είναι απλή η απάντηση αυτού του ερωτήματος: το καθεστώς της μοναρχίας θα σκληρύνει στην Τουρκία για τουλάχιστον τέσσερα χρόνια ακόμα. Αυτό το καθεστώς θα κερδίσει και status διότι ο Erdoğan αφού κερδίσει την προεδρία θα μετατρέψει την Τουρκία από κοινοβουλευτικό καθεστώς σε προεδρικό, ετοιμάζει, δηλαδή, συνταγματικές τροποποιήσεις.
Πώς εξηγείτε τη σχεδόν δεκαετή και αδιάλειπτη παρουσία του κυρίου Ερντογάν στα τουρκικά πολιτικά πράγματα; Οφείλεται στις ικανότητές του ή στο ότι δεν υπάρχει κάποιος ισχυρός αντίπαλος;
Είναι θεμελιώδης κανόνας πως ο,τιδήποτε είναι ενάντια στη φύση, χωρίς να έχει βαρύτητα, είτε είναι πρόσωπο, είτε είναι θεσμός ή πράγμα, αποβάλλεται. Έτσι, η αρχή της Διάκρισης των Εξουσιών θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση από τον 18ο αιώνα. Ο Ερντογάν επωφελείται από την έλλειψη εναλλακτικής λύσης και προσπαθεί να καταργήσει τη δημοκρατία που προσπάθησε να βελτιωθεί από το 1950. Ο λόγος που θέλει να το κάνει αυτό είναι η ίδια του η ψυχολογία. Και σαν προσωπικότητα είναι φοβερά επιρρεπής στην απολυταρχία και τα νεύρα του είναι αρκετά αδύναμα για να του επιτρέπουν να διοικήσει ένα κράτος. Δεν μπορεί να ανεχτεί οιαδήποτε κριτική. Για να είναι σε θέση κάποιος να έχει συνεργασία μαζί του πρέπει να σκύψει τελείως το κεφάλι και να ορκιστεί υποτέλεια. Οι λόγοι που μπορεί να το κάνει αυτό μέχρι τώρα είναι πρώτον, η ως άνω αναφερόμενη έλλειψη εναλλακτικής λύσης. Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP) είναι γνωστό. Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) τελευταίως είναι σε δύσκολη θέση και θα αναγκαστεί να εκτινάξει και να διώξει τους εθνικιστές, αλλά αυτή τη στιγμή έρπεται στη γη. Δεύτερον, στην Τουρκία είναι γεγονός ότι εδώ και καιρό η οικονομία πηγαίνει καλά. Όμως δεν πρέπει να σκεφτόμαστε μονάχα αυτό για την Τουρκία. Πρέπει να σκεφτόμαστε στο πλαίσιο των παγκόσμιων οικονομικών τάσεων, γιατί η Τουρκία και παρόμοιες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Μαλαισία κ.ά. κάνουν το ίδιο άλμα προς τα μπρος. Τρίτο, οι δίχως νόημα κρατικές πολιτικές των παλιών κυβερνήσεων που δεν μπόρεσαν να τερματίσουν ποικίλα ζητήματα, ωφέλησαν το έργο του Ερντογάν. Παραδείγματος χάριν το Κουρδικό ζήτημα, τα προβλήματα των μη-Μουσουλμάνων και το Αρμενικό ζήτημα. Ο Erdoğan από αυτή την άποψη συμπεριφέρθηκε πιο λογικά από τις παλιές κυβερνήσεις και γι’ αυτό κέρδισε πόντους. Αλλά τώρα που ο ίδιος αισθάνεται ασφαλής, έγινε ο ίδιος το κράτος και άρχισε να συμπεριφέρεται όπως οι παλιοί. Για παράδειγμα, το 2009 έκανε συμφωνίες με την Αρμενία. Αυτό ήταν ένα άνοιγμα που θα δώσει μεγάλη πνοή και θα διασφαλίσει την εικόνα της Τουρκίας στην εξωτερική πολιτική , αλλά αμέσως μετά αυτό το εγχείρημα θάφτηκε στη γη. Για παράδειγμα, άρχισε περίοδο ειρήνης με τους Κούρδους, έκανε αυτούς τους ανθρώπους να ελπίζουν, τα όπλα σίγησαν, αλλά δεν υπήρξε κανένα αποτέλεσμα από αυτό το σχέδιο, παρά το γεγονός ότι πέρασε πάνω από ένας χρόνος. Άρχισε να μιλάει πάλι για τις εφόδους στα ανατολικά και τώρα καθυστερεί τους Κούρδους μέχρι την εκλογή του. Να δούμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα για αυτά και για την κρατικοποίηση του AKP (σ.σ.: κυβερνών κόμμα).
Θεωρείτε ότι οι προεδρικές εκλογές της 10ης Αυγούστου θα επηρεάσουν το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών που έχουν προγραμματιστεί για το 2015; Εάν ναι, με ποιον τρόπο και σε ποιο βαθμό;
Στην Τουρκία δεν μπορούν να τεθούν τέτοιου είδους ερωτήσεις, γιατί η ατζέντα αλλάζει κάθε δεκαπέντε λεπτά.
Το πεδίο της έρευνάς σας περιλαμβάνει και το μεγάλο θέμα του εθνικισμού. Υπό αυτό το πρίσμα, πώς κρίνετε τη συνεργασία μεταξύ του MHP και του CHP με κοινό υποψήφιο του κυρίου Ιχσάνογλου;
Η υποψηφιότητα του Ιχσάνογλου είναι ο δείκτης επιρροής του AKP στην Τουρκία. Από την άλλη πλευρά, δείχνει την απελπισία αυτών των δύο κομμάτων. Το MHP και το CHP δεν έχουν κανέναν προγραμματισμό για το μέλλον. Ο Ερντογάν έχει, αλλά κι αυτό είναι καταστροφή: να αναθρέψει μια θρησκευτική γενιά, να εξαλείψει τα μέσα ενημέρωσης που δεν πρόσκεινται φιλικά απέναντί του, να πολώσει την κοινωνία για να μπορέσει να μείνει στην εξουσία… Βεβαίως, υπήρχε και ένας προγραμματισμός εξωτερικής πολιτικής: να γίνει Περιφερειακή Δύναμη στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Αυτό, τουλάχιστον για το εγγύς μέλλον εξατμίζεται.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο που κατατέθηκε προσφάτως για το Κουρδικό ζήτημα και η μετέπειτα στήριξή του από τον Οτσαλάν θα ωθήσει την κουρδική μειονότητα να στηρίξει τον κύριο Ερντογάν. Ποια είναι η γνώμη σας;
Όσοι Κούρδοι δεν είναι με το AKP, στον πρώτο γύρο θα δώσουν ψήφο στον δικό τους υποψήφιο τον Selahattin Demirtaş*, αυτό είναι σίγουρο. Στο δεύτερο γύρο, αυτός που θα παραμείνει θα κάνει διαπραγματεύσεις με τους δύο υποψηφίους. Ωστόσο, εκεί ο İhsanoğlu, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, δεν μπόρεσε να δείξει καμιά παρουσία. Ο Ερντογάν πάλι θα διατηρήσει μέχρι τέλους την επιλογή των Κούρδων, καθώς έριξε στην ημερήσια διάταξη ένα νομοσχέδιο. Από την άλλη μεριά, δεν θα πρέπει να ξεχνάνε οι Κούρδοι της Τουρκίας ότι η αποκατάσταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους αποτελεί ένα κομμάτι της ενδυνάμωσης της δημοκρατίας στην Τουρκία. Χωρίς δημοκρατία στην Τουρκία, η προάσπιση των δικαιωμάτων των Κούρδων θα ήταν ένα αδιανόητο πράγμα.
Ως πρώην μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Πρωθυπουργού για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, πώς θα χαρακτηρίζατε τις τελευταίες κυβερνητικές απαγορεύσεις, όπως το κλείσιμο του twitter;
Κατ’ αρχάς πλέον δεν υπάρχει η Επιτροπή. Αφότου έγραψα τον Οκτώβριο του 2004 την Έκθεση για τα Δικαιώματα των Μειονοτήτων και τα Πολιτιστικά Δικαιώματα κι αφότου οδηγήθηκα στο δικαστήριο, εμποδίστηκε η εκ νέου συνεδρίαση της Επιτροπής. Ύστερα από αυτό, στη θέση της Επιτροπής ιδρύθηκε ένας διαφορετικός οργανισμός που είναι πλήρως υπό την καθοδήγηση του κράτους. Στο ζήτημα, δε, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δε βγαίνει τσιμουδιά. Για χρόνια η κατάσταση είναι έτσι. Ο Ερντογάν, εκτός από τους επικριτές του, παραγκωνίζει κι όσους δεν ορκίζονται απόλυτη πίστη. Μας εξέπληξε ο αριθμός των διαδηλωτών που έβαλε στη φυλακή και των δημοσιογράφων που απέλυσε. Χιλιάδες άτομα, λόγω των διαμαρτυριών στο πάρκο Γκεζί, βρεθήκαν κατηγορούμενοι. Δεκάδες χιλιάδες αστυνομικοί και χιλιάδες λειτουργοί της δικαιοσύνης αντικαταστάθηκαν με τον ισχυρισμό ότι έχουν σχέση με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, κάποιοι καθαιρέθηκαν και κάποιοι δικάστηκαν. Σε αυτές τις δίκες όπου δεν υπάρχει προφυλάκιση, ο Erdoğan επιπλήττει ρητά τους δικαστές. Πλέον η Δικαιοσύνη κρέμεται από τα χείλη της Εκτελεστικής Εξουσίας. Στο internet καθιερώθηκε ένας θεσμός να ακούγονται όλοι, συγκεντρώνει δε προηγμένα τεχνολογικά μέσα από την αγορά για αυτό τον σκοπό. Αυτό προφανώς δεν μπορεί να συνεχιστεί. Διότι είναι παράλογο. Καθετί που είναι παράλογο καταστρέφεται, δημιουργεί το ίδιο μια εναλλακτική για τον εαυτό του. Χρειάζεται χρόνος, δυστυχώς.
*Ο Selahattin Demirtaş είναι Κούρδος πολιτικός στην Τουρκία.
* Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Πηνελόπη-Αλεξία Γιώσα για τη μετάφραση της συνέντευξης από την τουρκική στην ελληνική και τον Καθηγητή, κύριο Ουζούνογλου, για την επιμέλεια αυτής.